رأی شایسته، پایانی بر یك رقابت ناشایست تجاری

شیرزاد اسلامی ( وكیل پایه یك دادگستری )

مقدمه

رقابت مكارانه یا نامشروع تجاری یكی از مباحث مهم حقوق تجارت و حقوق مالكیت صنعتی است.
متاسفانه علیرغم اثرات مخربی كه رقابت مكارانه تجاری بر سرمایه‌گذاری، نوآوری و حتی بهداشت و سلامت جامعه دارد، تاكنون در ایران، قانون مستقل و مشخصی در این خصوص تصویب نشده است.
رقابت مكارانه، مصادیق گوناگونی دارد. یكی از مصادیق بارز آن تقلید از اسامی و علایم تجاری و به اصطلاح نقض حقوق انحصاری است.
در مقالات قبلی كه تحت عناوین «افشاء و سرقت علامت تجاری» و «وجوه افتراق نام تجاری و علامت تجاری» منتشر شد، وعده داده بودم، نمونه‌ای از آرای شاخص قضایی را جهت تبادل افكار و غنا بخشیدن به حوزه حقوق مالكیت صنعتی، به علاقه‌مندان عرضه نمایم.
رایی كه در ادامه خواهد آمد؛ اخیرا از شعبات دادگاه بدوی و تجدیدنظر تهران صادر شده است كه هم از منظر آیین دادرسی (مرور زمان و اعتبار امر مختومه) و هم از منظر ماهوی (رقابت مكارانه تجاری) به لحاظ استدلالی یكی از كم‌نظیرترین آرایی است كه تاكنون در خصوص علایم و اسامی تجاری صادر شده است.
امیدوارم انتشار این آرا، ضمن فواید علمی، مشوق مضاعفی برای انتشار آرای شاخص قضایی برای شما خوانندگان محترم باشد.

رای بدوی

مرجع رسیدگی: شعبه 3 دادگاه حقوقی تهران
شماره و تاریخ دادنامه: 811 – 25/9/88
در خصوص دعوای آقای شیرزاد اسلامی به وكالت از شركت «فاراب» به طرفیت 1- شركت «فاراب شیر» با وكالت آقایان … 2- اداره ثبت علایم تجاری به خواسته ابطال نام تجاری فاراب شیر و علامت تجاری فاراب به شماره 80991 و الزام خوانده دوم به ثبت علامت فاراب موضوع اظهارنامه 87071068 جهت انواع شیرآلات صنعتی،‌ لوله و اتصالات فلزی در طبقات 6، 11، 35 و 39 به این خلاصه كه وكیل خواهان با استناد به گواهی تاسیس شركت خواهان و گواهی‌نامه‌های وزارت نیرو و انجمن صنعت ریخته‌گری و انجمن تاسیسات و استشهادیه كسبه بازار به شرح دادخواست توضیح داده است موكل با نام تجاری فاراب در سال 1365 تاسیس شده و در صنعت ریخته‌گری، خصوصا تولید لوله، اتصالات و شیرآلات صنعتی از شهرت فراوانی برخوردار است متاسفانه شركت خوانده كه رقیب تجاری شركت خواهان می‌باشد با هدف سوءاستفاده از اعتبار و شهرت نام تجاری «فاراب» در سال 1373 اقدام به تاسیس شركتی با نام مشابه «فاراب شیر» نموده و آن را به عنوان علامت تجاری هم، ثبت كرده است. بنابراین به لحاظ سابقه ثبت نام تجاری موكل و رقابت نامشروع خوانده و ایجاد اشتباه مصرف‌كنندگان درخواست صدور رای به شرح خواسته را دارد وكلای خوانده دوم طی لایحه‌ای كه ثبت و ضمیمه پرونده است و نیز صورت‌جلسه دادرسی، در پاسخ به دعوا اظهار داشتند موكل در تولید شیرآلات صنعتی دارای شهرت است و از طرفی دعوای حاضر به لحاظ سابقه رسیدگی و صدور دادنامه قطعی به شماره 892 مورخه 25/7/1379 شعبه 25 دادگاه تجدیدنظر از اعتبار امر مختومه برخوردار است و نیز مشمول مرور زمان مقرر در ماده 22 قانون ثبت علائم و اختراعات مصوب 1310، با توجه به حكومت قانون مذكور در زمان ثبت علامت می‌باشد. مضافا اینكه، نام شركت با نام تجاری متفاوت است و موكل مبادرت به ثبت‌نام تجاری نكرده تا مشمول دعوای ابطال گردد. بنا به مراتب، تقاضای رد دعوا را نموده‌اند دادگاه از توجه به اظهارات و مدافعات طرفین و مستندات ابرازی خواهان و توجها به مفاد دادنامه‌های مستند وكلای خوانده، نظر به اینكه سبب طرح دعوای سابق، سابقه استعمال علامت متنازع‌فیه بوده و حال آنكه سبب طرح دعوای فعلی، تقدم ثبت‌نام تجاری فارآب و منع رقابت نامشروع می‌باشد كه متفاوت از یكدیگر است و نظر به اینكه از جمله اركان شمول و حاكمیت اعتبار امر قضاوت شده، وحدت اسباب دعوا است كه در مانحن‌فیه به لحاظ فقدان وحدت اسباب، موضوع مشمول قضیه امر مختومه نیست. همچنین نظر به اینكه به موجب مفاد بند 3 ماده 6 مكرر و ماده 8 و 10 مكرر كنوانسیون پاریس برای حمایت از مالكیت صنعتی كه با توجه به الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به آن در سال 1337 در زمان ثبت علامت خوانده به عنوان قانون حاكم، لازم‌الرعایه بوده است، ابطال و حذف یا منع استعمال علائمی كه با سوءنیت به ثبت رسیده در هر زمان امكان‌پذیر است، مع‌هذا قطع‌نظر از نسخ قانون قدیم (قانون ثبت علائم مصوب 1310) به موجب قانون جدید مصوب 1386 و حذف مرور زمان در قانون فعلی، ایرادات معنونه غیروارد تشخیص و مردود اعلام می‌گردد. اما در ماهیت، نظر به اینكه كلمه فاراب به عنوان اسم تجاری شركت خواهان در سال 1365 به ثبت رسیده و به دلالت گواهی عده‌ای از توزیع‌كنندگان شیرآلات به شرح استشهادیه پیوست و نیز گواهی انجمن صنعت تاسیسات و انجمن صنعت ریخته‌گری كه پیوست دادخواست می‌باشد، خواهان از ابتدای ثبت در سال 1365 از علامت فاراب استفاده می‌كرده و به دلیل مشابهتی كه نام دو شركت دارد امكان تمیز محصولات آنها ممكن نبوده و موجب گمراهی مصرف‌كنندگان می‌گردد. بنابراین به نظر دادگاه، ثبت موخر عین اسم تجاری خواهان با تغییر جزئی (الحاق كلمه شیر) موجب تضییع حقوق مكتسبه خواهان و باعث وقوع اشتباه مصرف‌كنندگان در استفاده از محصولات و مراجعه به شركت‌های مزبور خواهد شد و از مصادیق رقابت نامشروع موضوع ماده 10 مكرر كنوانسیون پاریس و مخالف مواد 46 و 47 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 می‌باشد. بنابراین ضمن رد مدافعات وكلای خوانده، دعوای خواهان را ثابت تشخیص داده، مستندا به بند 3 ماده 6 مكرر و مواد 8 و 10 مكرر كنوانسیون پاریس با لحاظ ماده 9 قانون مدنی و بند «ج» ماده 30 و بندهای «هـ» و «ز» ماده 32 و مواد 41، 46، 47 و 62 از قانون ثبت علائم تجاری مصوب 1386 حكم به ابطال نام تجاری خوانده و نیز ابطال علامت تجاری وی به شماره 80991 و الزام خوانده دوم به ثبت علامت موضوع اظهارنامه 87071068 به نفع خواهان صادر و اعلام می‌گردد. رای صادره حضوری و ظرفت مهلت بیست روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در محاكم تجدیدنظر استان تهران است.

رئیس دادگاه – احمدی


رای تجدیدنظر

مرجع رسیدگی: شعبه 12 دادگاه تجدیدنظر استان تهران
شماره و تاریخ دادنامه: 465 – 22/4/89
«شركت فاراب شیر» با وكالت آقایان … به طرفیت «شركت فارآب» با وكالت آقای شیرزاد اسلامی نسبت به دادنامه شماره 811 – 2/10/88 شعبه سوم دادگاه حقوقی تهران تجدیدنظرخواهی كرده است. به موجب دادنامه موصوف، دعوای تجدیدنظرخوانده به خواسته ابطال نام و علامت تجاری تجدیدنظرخواه به شماره ثبت 80991 – 15/5/76 و الزام اداره ثبت علائم تجاری به ثبت علامت موضوع اظهارنامه شماره 87071068 جهت انواع شیرآلات صنعتی، لوله و اتصالات فلزی در طبقات 6، 35، 11 و 39 از جدول طبقه‌بندی علائم تجاری به شرح استدلال منعكس در رای مورد پذیرش قرار گرفته، حكم بر محكومیت تجدیدنظرخواه و اداره ثبت علائم تجاری وفق خواسته صادر شده است. اینك با بررسی محتویات و مستندات پرونده و مطالعه لوایح ابرازی وكلای طرفین نظر به اینكه اولا) در این مرحله ایراد موجه و مدللی كه با یكی از جهات تجدیدنظرخواهی منطبق بوده و موثر در نقض و بی‌اعتباری دادنامه معترض‌عنه گردد اقامه نشده است؛ ثانیا) به موجب مفاد ماده 196 قانون آیین دادرسی مدنی قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 قانون حاكم بر دعوای حاضر می‌باشد و قانون ثبت علائم تجاری سابق كه منسوخ گردیده حاكمیتی بر دعوی مطروحه ندارد و در قانون فعلی نیز برای اقامه دعاوی ابطال نام و علامت تجاری مرور زمان پیش‌بینی نگردیده و مطابق بند 3 ماده 6 مكرر كنوانسیون پاریس هم ابطال و حذف یا منع استعمال علائمی را كه با سوءنیت به ثبت رسیده یا استعمال شده‌اند در هر موقع می‌توان تقاضا كرد. فلذا؛ ایراد مرور زمان، وارد نمی‌باشد؛ ثالثا) دعوی ابطال نام تجاری (فاراب شیر) مسبوق به سابقه رسیدگی و صدور حكم نمی‌باشد. فلذا ایراد اعتبار امر مختومه در خصوص دعوای مذكور قابل پذیرش نیست و ایراد و اعتبار امر مختومه در مورد دعوی ابطال علامت تجاری (فاراب) نیز وارد نمی‌باشد، زیرا سبب دعوی قبلی كه منتهی به صدور حكم قطعی گردیده سبق استعمال علامت متنازع‌فیه بوده لیكن سبب دعوی حاضر تشابه علامت تجاری با نام تجاری مسبوق‌الثبت و نیز منع رقابت مكارانه (نامشروع) می‌باشد. بنابراین به لحاظ تفاوت اسباب دو دعوی، رسیدگی به دعوای حاضر صحیح و قانونی است؛ رابعا) مشابهت اسامی مورد بحث (فاراب و فاراب شیر) واضح و آشكار است و با توجه به اینكه حوزه فعالیت هر دو شركت در زمینه شیرآلات صنعتی است، الحاق كلیه شیر به فاراب نمی‌تواند نام تجاری دو شركت را از یكدیگر متمایز سازد و قطعا مصرف‌كننده در تشخیص شخصیت شركت‌های مذكور دچار اشتباه و گمراهی خواهد شد؛ خامسا) مطابق مفاد ماده 47 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 هرگونه استفاده از نام تجاری توسط اشخاص به صورت نام تجاری یا علامت كه عرفا باعث فریب عمومی شود غیرقانونی تلقی می‌گردد. ماده 8 كنوانسیون پاریس نیز موید همین معناست و بر اساس مفاد ماده 10 مكرر كنوانسیون پاریس هر عملی كه ایجاد اشتباه به نحوی از انحا با موسسه یا محصولات یا فعالیت صنعتی یا تجارتی رقیب بنماید از مصادیق رقابت نامشروع (رقابت مكارانه) تلقی گردیده و ممنوع می‌باشد؛ سادسا) اقدام تجدیدنظرخوانده در ثبت نام تجاری «فاراب شیر» و نیز ثبت علامت تجاری «فاراب» با توجه به ثبت مقدم كلمه «فاراب» به عنوان نام تجاری تجدیدنظرخوانده، مغایر حق مكتسب شركت اخیرالذكر بوده و از مصادیق بارز رقابت مكارانه محسوب می‌شود؛ سابعا) رای دادگاه بدوی با توجه به مبانی و مستندات و استدلال منعكس در آن موافق موازین قانونی و با رعایت اصول دادرسی صادر شده است. بنا به مراتب مذكور به تجویز ماده 358 قانون آیین دادرسی مدنی ضمن رد اعتراض، دادنامه تجدیدنظرخواسته، تایید و استوار می‌گردد. این رای قطعی است.

رئیس دادگاه – رسول دوبحری
مستشار دادگاه – محمدرضا غنچه