رأی هیات عمومی دیوان عدالت اداری : عرضه قلیان در قهوه خانه ها با هر نوع توتون و تنباکو ممنوع

تاریخ دادنامه: 25/7/1390   شماره دادنامه: 311    کلاسه پرونده: 87/208

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای مرزیه، دادستان عمومی و انقلاب زاهدان

موضوع شکایت و خواسته: ابطال نامه شماره 11/1/160101 مورخ 7/12/1386 وزیر وقت کشور.

گردش کار: آقای مرزیه، دادستان عمومی و انقلاب زاهدان به موجب شکایت‎نامة تقدیمی، ابطال نامه شماره 11/1/160101 مورخ 7/12/1386 وزیر وقت کشور را خواستار شده و در تبیین خواسته خویش اعلام کرده است که:

« نظر به قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات مصوب 11/7/1385 مجلس شورای اسلامی و با توجه به ماده 1 قانون مزبور که مراد از تصویب آن را مبارزه با مصرف مواد دخانی و حفظ سلامت عمومی ذکر کرده است و همچنین ماده 11 قانون یاد شده، فروش و عرضـه دخانیات را مستوجب مجازات دانسـته است، وزیر کـشور در نامه شـماره 11/1/160101 مورخ 7/12/1386 خطاب به فرماندهی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، استفاده از قلیان در قهوه‎خانه‎ها را مجاز اعلام کرده و تنها خواسته است از ارائه توتون های اسانس‌دار جلوگیری شود صرف‌نظر از این که اولاً: آیین‎نامه قانون مزبور تاکنون تنظیم و به تایید اعضای ستاد مندرج در ماده 1 آن نرسیده است.

ثانیاً: دستور صادر شده به طور کامل خلاف نظر مقنن در تصویب قانون مزبور است. لذا با توجه به صلاحیتهای آن دیوان تقاضای ابطال آن را دارم. »

متن نامه مورد اعتراض به قرار زیر است:

« فرمانده محترم نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران

پیرو ابلاغـیه شـماره 1418/د/ج مورخ 13/11/1386 جهت رعایـت بهداشـت و سـلامت شهروندان و نظارت بر نـظافت و اجرای مقررات صنـفی در قـهوه‎خانه‎ها اعلام می‎دارد:

1ـ قهوه‎خانه‎های دارای پروانه اشتغال، مجاز به ارائه قلیان به مشتریان خود می‎باشند.

2ـ بنا به اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به لحاظ خطرات شدید بهداشتی توتونهای اسانس‎دار (معروف به میوه‎ای) از ارائه این گونه قلیانها جلوگیری شود. »

در پاسخ به شکایت شاکی، مدیرکل دفتر امور حقوقی وزارت کشور به موجب لایحه دفاعیه شماره 61/114300 مورخ 28/7/1389، توضیح داده است که:

« 1ـ اگر چه تقدیم‌کننده دادخواست، عدم تصویب آیین‎نامه را به عنوان یکی از دلایل ابطال، مورد اشاره قرار داده‎اند اما باید گفت که عدم تصویب آیین‎نامه اجرایی ما را منحصر به قانون مصوب می‎کند و قانون مذکور نیز هیچ تصریحی به ممنوعیت استعمال تنباکو و قلیان در قهوه‎خانه‎ها نکرده است و بنابر اصول کلی و عام شرعی و فقهی اصل بر اباحه و جـواز اعمال ارتکابی است مگر آن که حکم صریحی بر منع آن عرضه شود.

در هیچ یک از مواد قانون مورد استناد در دادخواست تقدیمی، هیچ تصریحی مبنی بر منع استفاده از قلیان در قهوه‎خانه‎ها وجود ندارد. مضافاً این که در ماده 11 قانون مذکور منحصراً فروش و عرضه دخانیات را مورد اشاره قرار داده است که منظور از عرضه نیز در معرض فروش قرار دادن است و به هیچ وجه استعمال را شامل نمیشود. علی‎ای‎حال منع کردن و پیش‎بینی مجازات نیازمند حکم صریح قانونگذار است.

3ـ در تبصره 1 ماده 13 اگر چه مصرف دخانیات در اماکن عمومی یا وسایل نقلیه عمومی مشمول جریمه تلقی شده است مع‎الوصف با قید اماکن عمومی، اماکن خصوصی و همچنین اماکنی که مهیا برای استعمال قلیان شده است را از قلمرو حکم صادر شده خارج می‎کند. به علاوه قهوه‎خانه‎هایی که دارای جواز کسب از مراجع ذی‎صلاح هستند مشمول جریمه و حکم ماده قرار نخواهند گرفت.

4ـ ممنوعیت استعمال قلیان در اماکن تخصیص یافته برای این امر قطعاً عوارض اجتماعی سنگینی برای جامعه خواهد داشت و موجب گرایش افراد به فعالیتهای غیرقانونی و استعمال مواد مخدر خطرناک که غیرقابل کنترل است خواهد شد. لذا تدبیر اماکن کنترل شده محدوده سلامت اجتماعی را بیشتر تضمین خواهد کرد.   

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور رؤسا، مستشاران و دادرسان علی‎البدل شعب دیوان تشکیل شد. پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آینده به صدور رأی مبادرت می‎کند.

رأی هیأت عمومی

نظر به این که مطابق قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات مصوب 15/6/1385 و آیین‎نامه اجرایی قانون مذکور، عرضة مواد دخانی در اماکن عمومی ممنوع اعلام شده و به موجب ماده 18 قانون مزبور، تصویب آیین‎نامه اجرایی قانون به عهدة هیأت وزیران محول شده و هیأت وزیران به موجب بند 8 ماده 1 آیین‎نامه اجرایی قانون، قهوه‎خانه‎ها را در زمرة اماکن عمومی قلمداد کرده است و در قانون و آیین‎نامه اجرایی آن بین توتون و تنباکوی اسانس دار و فاقد اسانس تفاوت و تفکیکی لحاظ نشده است بنابراین نامة شماره 11/1/160101 مورخ 7/12/1386 وزیر وقت کشور مبنی بر مجاز بودن ارائه قلیان در قهوه‎خانه‎ها و ممنوعیت عرضة‌ قلیان صرفاً با توتونهای اسانس دار به دلیل این که عرضة قلیان در قهوه‎خانه‎ها با هر نوع توتون و تنباکو توسط قانونگذار منع شده است، با استناد به بند1 ماده19 و ماده 42 قانون دیوان عدالت اداری به ابطال آن حکم صادر و اعلام می‎شود.

شماره: هـ/87/208                             تاریخ: 8/8/1390